1.9 Verwijderen en afvoeren van pacemakers en ICD-defibrillatoren
1.9.1 Algemeen
Regelmatig worden medewerkers geconfronteerd met overledenen die een pacemaker of defibrillator dragen. In de meeste gevallen moet deze uit het lichaam verwijderd worden. Het gaat dan om veiligheidsredenen (explosiegevaar crematorium), milieutechnische redenen (begrafenis), onderzoekstechnische redenen of recycling. Het apparaat mag zonder toezicht van een arts mag worden verwijderd als de nabestaanden daarvoor toestemming hebben gegeven.
Altijd PD-01
- Alleen voldoende opgeleide medewerkers mogen de apparaten verwijden. Dit is ter beoordeling van de leidinggevende.
- Bij het verwijderen van een defibrillator elektrisch isolerende handschoenen aan doen en/of een elektrisch isolerend inbussleuteltje gebruiken.
Bij twijfel PD-02
- Twijfel je of je te maken hebt met een pacemaker of een defibrillator? Ga er dan voor de zekerheid vanuit dat je te maken hebt met een defibrillator. Soms zitten ze op dezelfde plaats. Het grote verschil is dat een defibrillator die niet gedeactiveerd is een stroomstoot kan geven die levensbedreigend kan zijn.
1.9.2 Verwijderen pacemaker
Kenmerken PD-03
- Kleiner dan defibrillator (< 1 cm dik).
- 1, 2 of 3 draden.
- Voltage 5 volt.
Verwijderen PD-04
- Incisie maken en pacemaker uit het lichaam halen. Draden doorknippen met een geïsoleerde tang. De draden kunnen ook met een inbussleutel verwijderd worden. Dit is wat meer werk en gaat als volgt: onder een beschermkapje van de pacemaker zitten inbusmoertjes. Als deze losgedraaid zijn, kunnen de draden uit de pacemaker verwijderd worden. Nadat de draden van de pacemaker doorgeknipt/verwijderd zijn kun je de wond op de gebruikelijke manier hechten en afplakken.
1.9.3 Verwijderen ICD-defibrillator
Kenmerken PD-05
- Groter dan pacemaker (dikte 1 à 1,5 cm dik).
- 1 Draad die zich vlak voor defibrillator in tweeën splitst.
- Voltage 600 à 800 volt.
Verwijderen PD-06
Incisie maken en defibrillator uit het lichaam halen. In principe wordt een defibrillator door de arts uitgezet na het overlijden en geeft het geen schokken meer. Om veiligheid te garanderen, gaan we er vanuit dat de defibrillator nog aan staat en er dus een kans bestaat dat je een schok krijgt op het moment dat je de draden van de defibrillator verwijderd. Net als bij de pacemaker kunnen de draden losgemaakt worden met een inbussleutel. Dit is niet de beste manier. Je hebt de defibrillator langer in je handen dan nodig waardoor de kans op een schok groter is.
Je knipt de draden door met een elektrisch isolerende tang (beslist geen schaar of iets dergelijks). Het doorknippen van de draden moet zo snel mogelijk gebeuren. Hoe langer je er over doet, hoe groter de kans dat het apparaat een schok geeft. Tijdens het doorknippen kan het apparaat dit namelijk aanzien voor een storing van het hart waarop een stroomstoot volgt. Je kunt de wond van de defibrillator na het doorknippen van de draden op de gebruikelijke manier hechten en afplakken. Je verwijdert een defibrillator altijd met latex- of Nitril-handschoenen aan om contact van de draden met de huid te voorkomen.
1.9.4 Eigendom en milieutechnische verwerking
Eigendom PD-07
- In de meeste gevallen is het apparaat formeel eigendom van de erven van de overledene. Doorgaans doen zij afstand van de pacemaker of defibrillator zodat het voor vernietiging kan worden aangeboden of kan worden ingeleverd voor onderzoek bij het ziekenhuis waar de overledene onder behandeling was.
Verwerking PD-08
- De milieudienst heeft geen uitsluitsel kunnen geven over de categorie afval waaronder deze apparaten vallen in het kader van de Wet milieugevaarlijke stoffen (Wms). Wat wel duidelijk is, is dat ze NIET in de naaldenbox mogen.
- Een deskundige op het gebied van pacemakers en defibrillatoren, die verbonden is aan de hartstichting, heeft navraag gedaan bij fabrikanten. Hier kwam uit dat het meest veilige is om deze apparaten als batterij te beschouwen waarmee ze onder de categorie gevaarlijk afval vallen.